Πριν από κάνα μήνα περίπου, μιλούσα με φίλους μου για την τελευταία τάση του να ξαναγράφονται κλασικά έργα λογοτεχνίας ώστε να συνάδουν με την πολιτικά ορθή καθημερινότητά μας. Οφείλω να ομολογήσω ότι σιχαίνομαι το γεγονός ότι χρειαζόμαστε την πολιτική ορθότητα στην καθημερινή μας ζωή. Η συζήτηση προέκυψε από την πρωτοβουλία ενός ακαδημαϊκού, ο οποίος ήθελε να πάψει να μπαίνει στη λίστα των απαγορευμένων βιβλίων Οι περιπέτειες του Χακ Φιν. Το βιβλίο του Mark Twain ξαναγράφτηκε με την παράλειψη της λέξης "νέγρος" - η οποία εμφανίζεται 219 φορές στο πρωτότυπο – και αντικαταστάθηκε με τη λέξη "σκλάβος". Άλλαξε επίσης τον κακό στο Οι περιπέτειες του Τομ Σόγερ από “Injun Joe” σε“Indian Joe” και το “half-breed” γίνεται“half-blood”. Εδώ είναι το άρθρο στην εφημερίδα The Sunday Gazette-Mail.
Η αρχική μου αντίδραση ήταν η οργή ενάντια στη βεβήλωση μιας τόσο κλασικής ιστορίας. Ήθελα να εκφράσω τις απόψεις μου επί τόπου, αλλά με σταμάτησα ώστε να αποκτήσω μια πιο καθαρή οπτική, να κουλάρω πρώτα. Αυτό που σκέφτομαι τώρα - ήρεμη - είναι ότι δεν έχω ιδέα πώς θα αντιδρούσα εγώ αν διάβαζα κάτι εξίσου προσβλητικό για την εθνικότητά μου, ή αν αναγκαστικά μισούσα ένα αριστούργημα εξαιτίας των λάθος επιλογών της γλώσσας του έργου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση βέβαια, η λέξη αυτή ήταν μέρος του τότε πολιτισμού, όταν γράφτηκε δηλαδή.
Αυτή η σκέψη με οδήγησε να αναλογιστώ και πάλι το 1984, την αστυνομία σκέψης και την πρακτική του να ξαναγράφουν κάθε έργο (λογοτεχνικό ή και ό,τι άλλο) ώστε να κρατάνε τους ανθρώπους σε χειμερία νάρκη. Εδώ λοιπόν είναι που γίνομαι λίγο παρανοϊκή: πώς ξέρουμε ότι αυτά που διαβάζουμε είναι στην πραγματική τους μορφή; Εμπιστευόμαστε τους εκδότες να μας πληροφορήσουν στην ταυτότητα του βιβλίου αν κάτι έχει παραποιηθεί ή όχι. Αλλά τι γίνεται αν δεν το κάνανε αυτό; Θυμάμαι κάποιες παλιές εκδόσεις, από τη δεκαετία του '80, μεταφρασμένων κλασικών έργων στα ελληνικά στις οποίες δεν υπήρχε καμία απολύτως πληροφορία για την αρχική έκδοση, ούτε συγγραφέα, ούτε εκδότη, τίποτα. Διάβασα το βιβλίο Αδερφοί Καραμαζόφ του Dostoyevsky, το οποίο ήταν κατακρεουργημένο, σχεδόν κατεστραμμένο, από τον μεταφραστή (του οποίου το όνομα δεν αναγραφόταν καν). Και για πολλά χρόνια δεν γνώριζα ότι το Κοράκι του Edgar Allan Poe ήταν ποίημα, γιατί ο μεταφραστής του το είχε μετατρέψει σε πεζό.
Αυτό που προσπαθώ να πω είναι, τι γίνεται αν δεν γνωρίζεις και δεν μάθεις ποτέ αν κάτι έχει παραποιηθεί; Τι γίνεται αν ο Orwell είχε δίκιο και κάθε απόδειξη μεταποίησης είχε εξαλειφθεί; Θα μελετούν όσα διαβάζουν οι μελλοντικοί αναγνώστες ή μήπως δεν θα υπάρχει κανένας λόγος να ψάξουν για την αλήθεια;
Ονειρεύομαι μια κατάσταση νόησης στην οποία δεν θα μπορούμε ούτε να προσβληθούμε ούτε να προσβάλουμε με απλές λέξεις. Κάποια στιγμή κατά την οποία το αξίωμα "πολιτικώς ορθό" να μην σημαίνει απολύτως τίποτα - να μην το χρειαζόμαστε δηλαδή -, όπου το να είσαι μαύρος, gay, γυναίκα να μην σε μεταμορφώνει σε μειονότητα αυτομάτως και απλώς να είσαι.
Εσύ τι πιστεύεις;
Μετάφραση: 08/06/2015
Η αρχική μου αντίδραση ήταν η οργή ενάντια στη βεβήλωση μιας τόσο κλασικής ιστορίας. Ήθελα να εκφράσω τις απόψεις μου επί τόπου, αλλά με σταμάτησα ώστε να αποκτήσω μια πιο καθαρή οπτική, να κουλάρω πρώτα. Αυτό που σκέφτομαι τώρα - ήρεμη - είναι ότι δεν έχω ιδέα πώς θα αντιδρούσα εγώ αν διάβαζα κάτι εξίσου προσβλητικό για την εθνικότητά μου, ή αν αναγκαστικά μισούσα ένα αριστούργημα εξαιτίας των λάθος επιλογών της γλώσσας του έργου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση βέβαια, η λέξη αυτή ήταν μέρος του τότε πολιτισμού, όταν γράφτηκε δηλαδή.
Αυτή η σκέψη με οδήγησε να αναλογιστώ και πάλι το 1984, την αστυνομία σκέψης και την πρακτική του να ξαναγράφουν κάθε έργο (λογοτεχνικό ή και ό,τι άλλο) ώστε να κρατάνε τους ανθρώπους σε χειμερία νάρκη. Εδώ λοιπόν είναι που γίνομαι λίγο παρανοϊκή: πώς ξέρουμε ότι αυτά που διαβάζουμε είναι στην πραγματική τους μορφή; Εμπιστευόμαστε τους εκδότες να μας πληροφορήσουν στην ταυτότητα του βιβλίου αν κάτι έχει παραποιηθεί ή όχι. Αλλά τι γίνεται αν δεν το κάνανε αυτό; Θυμάμαι κάποιες παλιές εκδόσεις, από τη δεκαετία του '80, μεταφρασμένων κλασικών έργων στα ελληνικά στις οποίες δεν υπήρχε καμία απολύτως πληροφορία για την αρχική έκδοση, ούτε συγγραφέα, ούτε εκδότη, τίποτα. Διάβασα το βιβλίο Αδερφοί Καραμαζόφ του Dostoyevsky, το οποίο ήταν κατακρεουργημένο, σχεδόν κατεστραμμένο, από τον μεταφραστή (του οποίου το όνομα δεν αναγραφόταν καν). Και για πολλά χρόνια δεν γνώριζα ότι το Κοράκι του Edgar Allan Poe ήταν ποίημα, γιατί ο μεταφραστής του το είχε μετατρέψει σε πεζό.
Αυτό που προσπαθώ να πω είναι, τι γίνεται αν δεν γνωρίζεις και δεν μάθεις ποτέ αν κάτι έχει παραποιηθεί; Τι γίνεται αν ο Orwell είχε δίκιο και κάθε απόδειξη μεταποίησης είχε εξαλειφθεί; Θα μελετούν όσα διαβάζουν οι μελλοντικοί αναγνώστες ή μήπως δεν θα υπάρχει κανένας λόγος να ψάξουν για την αλήθεια;
Ονειρεύομαι μια κατάσταση νόησης στην οποία δεν θα μπορούμε ούτε να προσβληθούμε ούτε να προσβάλουμε με απλές λέξεις. Κάποια στιγμή κατά την οποία το αξίωμα "πολιτικώς ορθό" να μην σημαίνει απολύτως τίποτα - να μην το χρειαζόμαστε δηλαδή -, όπου το να είσαι μαύρος, gay, γυναίκα να μην σε μεταμορφώνει σε μειονότητα αυτομάτως και απλώς να είσαι.
Εσύ τι πιστεύεις;
Μετάφραση: 08/06/2015